هورمون درمانی

درمان هورمونی در سرطان پستان

برخي از انواع سرطان پستان در حضور هورمون زنانه استروژن سريعتر رشد مي كنند. در اين نوع سرطانها، سلول سرطانی   محلی برای اتصال هورمون استروژن به سلول  دارد و به عبارت دیگر«گيرنده استروژن مثبت» دارند و ER⁺ ناميده مي شوند. در مورد برخي سرطانهاي ديگر اين مسئله در مورد هورمون پروژسترون صادق است و در نتيجه «گيرنده پروژسترون مثبت» دارند و به آنها PR⁺ گفته مي شود. در مواردي نيز سلولهاي سرطاني هيچ يك از گيرنده هاي استروژني و پروژستروني را ندارند (ER- , PR-).

وقتي تشخيص سرطان براي بیماری داده شد، بر روی بافت سرطانی آزمايشهايي انجام مي شوند تا مشخص كنند كه آيا سلولهاي سرطاني دارای گیرنده هورمونی استروژن یا پروژسترون هستند یا نه. به عبارت دیگر آیا سلول سرطانی براي رشد وابسته به اين هورمون ها هستند يا خير. اگر اين وابستگي وجود داشته باشد امکان دارد که  سلولهای سرطاني كه پس از جراحي يا پرتو درماني  در بدن باقی مانده اند در اثر هورمونهاي زنانه موجود در بدن شما به رشد خود ادامه دهد. در این موارد داروهایی به بیمار داده میشود که اثر این هورمونها بر روی تومور را خنثی کند و مانع رشد و تکثیر این سلولها بشود. این روش درمانی را هورمون درمانی مینامیم. از اين رو استفاده از هورمون درماني در بيماراني كه سلولهاي سرطاني آنها داراي گيرنده استروژن يا پروژسترون هستند، موجب افزايش طول عمر بيمار مي شود. هورمون درماني معمولا پس از جراحي جهت جلوگيري از عود تومور استفاده مي شود.

همچنين جهت كاهش رشد تومور در بيماراني كه قبلاً دچار متاستاز شده اند نيز مي توان از اين روش استفاده كرد. اين حالت به ويژه در مواردي كه ضايعه متاستاز در محلي باشد كه به آساني توسط جراحي يا پرتودرماني قابل درمان نباشد ( مثلا در استخوان يا كبد) استفاده بيشتري مي شود. از موارد دیگر استفاده از این روش درمانی، انجام آن در مواردی است که تومور در هنگام تشخیص در مراحل پیشرفته تری بوده و بیمار شرایط مناسبی برای جراحی نداشته باشد.

آنچه شاید برای بیماران از اهمیت زیادی برخوردار باشد مدت زمان استفاده از این نوع درمان است. این نوع از درمان می بایست حداقل برای مدت 5 سال مطرف شوند اگرچه این زمان در مطالعات جدید تر تغییراتی کرده است. در این تغییرات پیشنهاد شده است تا درمان های هورمونی برای مدتی بیش از 5 سال یعنی 7 سال و یا حتی در زیرگروه خاصی از بیماران تا 10 سال ادامه یابد. در اغلب موارد، بیمارانی که پرخطر برای عود هستند و از تاموکسیفن استفاده میکنند بهتر است مصرف داروهای هورمونی از نوع دیگر (مهار کننده های آنزیم آروماتاز) رابین 2 تا 5 سال دیگر ادامه دهند. در باره طولانی شدن این زمان لازم است جزییات پرونده پزشکی شما توسط پزشک معالج دیده شود تا در صورت نیاز این کار برای شما صورت گیرد.

از چه روشهایی  براي هورمون درماني استفاده مي شود؟

1. داروهای ضد هورمون های جنسی زنانه:

الف. تاموکسیفن:

شايعترين داروي مورد استفاده جهت هورمون­درماني تاموكسي فن(Tamoxifen)  است كه از 20 سال پيش تا كنون مورد استفاده قرار مي گيرد. اين دارو مانع جایگزینی استروژن در سلولهای سرطانی شده و بعنوان درمان كمكي در انواع مختلف سرطان پستان استفاده مي شود. این دارو را در تمام خانمها (چه قبل و چه بعد از یائسگی) میتوان استفاده کرد.

ب. مهار کننده های آنزیم آروماتاز:

در خانمها بعد از یائسگی میزان هورمونهای زنانه به مقدار قابل توجهی کم میشود اما در این خانمها هورمونهای مردانه ای که در بدن تولید میشوند میتواند در بافت های چربی بدن، به استروژن تبدیل شود و به رشد سلولهای سرطانی کمک کنند. داروهای مهار کننده آروماتاز از تبدیل شدن هورمون های جنسی مردانه به استروژن جلوگیری می کنند و بنایراین مي توانند در کم کردن اثر استروژن مفید باشند. واضح است که این داروها در زمان قبل از یائسگی (با توجه به مقادیر بسیار زیاد استروژن تولید شده در تخمدان) اثری در درمان نخواهند داشت و تنها در بیمارانی که یائسه می باشند به کار می رود. از این داروها که از آنها به نام مهار كننده هاي آروماتاز یاد می شود مي توان آناستروزول (Anastrozole)  ، لتروزول (Letrozole) و اگزمستان (Exemestane) یا آرومازین را نام برد که البته شایعترین دارو در این دسته لتروزول است.

2. از کار انداختن تخمدانها:

 از آنجا که تخمدانها منبع اصلی هورمونهای زنانه هستند در موارد خاص لازم است علاوه بر مصرف داروهای فوق تخمدانها را نیز ازکار انداخت تا مقدار هورمون زنانه در بدن کاهش یابد. تخمدانها را میتوان با استفاده از داروها مانند دیفرلین یا Goserelin، جراحی برداشتن تخمدان ها و یا پرتودرمانی از کار انداخت.

عوارض هورمون درمانی در سرطان سینه:

داروهای هورمون درمانی  علاوه بر سلولهاي سرطاني بر ساير سلولهاي بدن نيز تأثير مي گذارند كه این موضوع باعث بروز عوارض دارویی میشود. البته باید در نظر داشت که این عوارض شیوع کمی دارند و در مجموع منفعت استفاده از داروهای هورمونی در بیماران مبتلا به سرطان پستان بسیار بیشتر از ضررهای احتمالی است.

لازم به ذکر است که عوارض داروهايي كه بعنوان هورمون درماني استفاده مي شوند، در اغلب موارد خفیف تر از عوارض داروهاي شيمي درماني بوده و در اغلب موارد قابل تحمل مي باشند.

عوارض تاموکسیفن:

* از جمله مهمترين عوارض تاموكسيفن كه در موارد نادری ممكن است ايجاد شود افزايش احتمال تشكيل لخته خون در سياهرگهاي بدن مي باشد كه باعث ايجاد سكته مغزي و یا حمله قلبي شوند. شیوع این عارضه بسیار کم است و تنها در مصرف تاموکسیفن به ویژه در افراد مسن و چاق و کسانی که انواعی از بیماری های زمینه ای دارند که احتمال بروز لخته در سیاهرگ ها را زیاد میکند، بیشتر دیده میشود.

* از عوارض ديگر تاموكسيفن افزايش خفیف در احتمال ایجاد سرطان رحم مي باشد. اگر پزشك معالجتان براي شما تاموكسيفن  تجويز كرده است، در صورت بروز عوارضي مانند خونريزي های زنانگی، لكه بيني و یا خروج انواع لخته هاي خون يا تغييرات مشابه حتما پزشك خود را مطلع کنید. همچنين بايد بصورت دوره اي توسط متخصص زنان تحت معاينه لگن قرار گيريد و هر گونه خونريزي يا درد غير طبيعي را به پزشك خود اطلاع دهيد.

در مجموع با در نظر گرفتن فوايد تاموكسيفن(مانند کاهش کلسترول خون و کاهش پوکی استخوان)، امروزه صاحب نظران استفاده از اين دارو را در اغلب مبتلايان به سرطان پستان بعنوان درمان كمكي مفيد دانسته و توصيه مي نمايند.

عوارض لتروزول:

 نیز مانند هر داروی دیگری در کنار اثرات درمانی ،عوارض جانبی کمی دارد. در صورت بروز هر یک از این عوارض لازم است پزشک خود را مطلع سازید. از جمله­ی این عوارض می توان نوارد زیر را نام برد:

– دردهای عضلانی و استخوانی

– پوکی استخوان

– سردرد

– خستگی

– افزایش فشار خون

– تهوع و استفراغ

اغلب این عوارض در طی زمان بهبود می یابند ولی در مصرف لتروزول باید دقت داشت که مصرف همزمان داروهای مناسب برای پیشگیری از پوکی استخوان ها معمولا توصیه میشود. با توجه به سود زیادی که این داروها برای کنترل بیماری و پیشگیری از عود دارند، حتی در صورت بروز علائم، ترجیح بر تغییر شکل دارو از تاموکسیفن به لتروزول و یا به عکس می باشد.