عفونت های پستان

از دیرباز عفونت های پستان از مشکلات شایع این عضو در بین زنان بوده است. در طب قدیم ایرانی و سایر متون قدیمی پزشکی سایر کشورها، در مورد عفونت ها و آبسه های پستان مطالبی یافت می شود.

در حال حاضر نیز عفونت پستان یکی از شکایات شایع بانوان مراجعه کننده به درمانگاه های جراحی و زنان است. تشخیص عفونت های شایع پستان در مرحله حاد، کار سختی نیست و علائم عفونت و التهاب شامل درد، قرمزی، تب، تورم و گاه لمس توده در آن ها دیده می شود. اهمیت عفونت های ناشایع پستان در تشخیص افتراقی آن ها با سرطان ها به علت داشتن علائم شبیه سرطان است. به همین دلیل شناخت عفونت های پستان از ابعاد مختلفی چون علائم، تشخیص و درمان اهمیت می یابند.

بطور کلی عفونتهای پستان را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1-     عفونتهای پستان در دوران شیردهی

2-     عفونتهای پستان در دوران غیر شیردهی

عفونتهای پستان ممکن است محدود به پستان باشند یا به دنبال یک بیماری عمومی در بدن، ظاهر شوند.

عفونتهای پستان در دوران شیردهی

التهاب و عفونت پستان در دوران شیردهی شایع است. البته در حال حاضر با مصرف آنتی بیوتیک ها در هنگام زایمان، میزان بروز این عفونت ها کاهش یافته است، ولی با این حال هنوز هم بسیاری از مادران شیرده دچار این مشکل می شوند.

عامل میکروبی شایع در بروز عفونتهای پستان، نوعی باکتری بنام «استافیلوکوک اورئوس» است. که معمولاً از طریق خراش های نوک پستان وارد بافت پستان می شود. وجود شیر در پستان، محیط غذایی مناسبی برای رشد میکروب فراهم می کنند و به تدریج، تهاجم میکروب به قسمتهای اطراف باعث گسترش بیماری در پستان می شود. در مراحل اولیه بیماری، عفونت محدود به قسمت کوچکی از پستان است ولی با پیشرفت بیماری، قسمتهای دیگر پستان نیز درگیر می شوند، بنابراین حتی الامکان باید از بروز خراشهای نوک پستان جلوگیری کرد. شیر دادن صحیح به نوزاد می تواند از بروز این خراشها جلوگیری کند. همچنین در صورت بروز این خراش ها، تخلیه مکرر پستان از شیر و رعایت بهداشت نوک پستان برای جلوگیری از عفونت پستان باید انجام شود.

توجه و مراقبت کافی از پستان در دوران حاملگی و شیردهی می تواند شانس ابتلا به این عفونت ها را کاهش دهد. این مراقبت ها شامل بهداشت مناسب، جلوگیری از پر شدن شیر در پستان و جلوگیری از بروز خراش‌های نوک پستان هستند.

در دوران شیردهی، شستشوی پستان ها قبل و پس از شیر دادن به کودک لازم است. نوک پستان بایستی خشک و تمیز نگاه داشته شود و بایستی توجه کرد که تمام قسمت های پستان نیز کاملاً تمیز شود. رعایت این نکات در پیشگیری از بروز عفونتهای پستان بسیار مؤثر است.

رعایت بهداشت پستانها در دوران بارداری و شیردهی، شانس ابتلا به عفونتهای پستان را در دوران شیردهی کاهش می دهد.

مادران شیرده در دو مرحله از دوران شیردهی مستعد ابتلا به عفونت پستان هستند:

1-   در طی ماه اول شیردهی بعد از اولین حاملگی: در این زمان به خاطر عدم آگاهی و تجربه ناکافی مادر، نوک پستان ها بیشتر در معرض صدمه هستند. بهداشت پستان ها کمتر رعایت می شود و مراقبت کافی از پستان ها به عمل نمی آید. به این علت حدود 75% از آبسه های پستان در دوران شیردهی، در ماه اول پس از زایمان اتفاق می افتند.

به مادران جوان توصیه می شود:

• هنگام شیردادن به نوزاد، قسمت هاله و نوک پستان را وارد دهان نوزاد کنید. در صورتی که فقط نوک پستان وارد دهان نوزاد شود، احتمال ایجاد خراشهای نوک پستان بیشتر است.
• قبل و پس از شیردادن به نوزاد نوک پستان ها را با آب گرم بشوئید.
• همواره نوک پستان و هاله اطراف آن را تمیز و خشک نگاهدارید.
• هر گاه نوزاد شما گرسنه بود، به او شیر بدهید. با این کار نه تنها شیر شما زیاد می شود، بلکه بعلت تخلیه مکرر شیر احتمال عفونت های پستان کاهش می یابد.

2-   در زمان گرفتن کودک از شیر: در این دوران به خاطر تجمع بیشتر شیر در پستان ها و همچنین به خاطر وجود دندان در دهان کودک و صدمه به نوک پستان، امکان بروز عفونت افزایش می یابد.

علایم عفونت پستان:

در عفونت پستان، بیمار از قرمزی و تورم دردناک پستان شاکی است که اغلب با علائمی مثل تب همراه است. در مراحل اولیه تنها التهاب و قرمزی مختصری در پوست دیده می شود و در صورتی که درمان انجام نشود، با پیشرفت بیماری آبسه تشکیل شده و پوست روی آن ممکن است حالت زخمی پیدا کند. در بیمارانی که تحت درمان آنتی بیوتیکی قرار گرفته اند ممکن است علائم معمول بیماری وجود نداشته و تنها توده ای قابل لمس باشد، بنابراین بیماری می تواند از نظر بالینی در دو مرحله باشد:

1- التهاب بافت نرم (سلولیت) بدون تجمع چرک

2- آبسه

در مرحله التهاب بافت نرم، قرمزی مختصر روی پوست، حساسیت در لمس و درد در آن منطقه وجود دارد. پوست روی محدوده مبتلا کمی گرمتر از سایر نقاط لمس می شود. در صورت عدم درمان و پیشرفت عفونت، همان گونه که قبلاً ذکر شد، حفره ای حاوی چرک تشکیل می شود که همان آبسه پستان است. در این حالت علائم پوستی واضحتر و درد شدیدتر است.

در این میان، ممکن است یک مرحله بینابینی نیز مشاهده شود. این مرحله هنگامی است که بیمار تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار گرفته است و علائم مرحله حاد بیماری فروکش کرده، ولی کاملاً بهبود نیافته است. ممکن است در این مرحله تنها یک توده لمس شود. در این مرحله باید معاینه دقیق پستان انجام شود و در صورت لزوم از روشهای تشخیص مثل سونوگرافی کمک گرفته شود و بر حسب شرایط بیمار، درمان مناسب انجام شود.

درمان عفونت پستان:

درمان با توجه به مرحله بیماری و شرایط بیمار، متفاوت خواهد بود.

1- در مان مرحله التهاب بافت نرم: در این مرحله با درمان آنتی بیوتیکی، علایم بیمار به سرعت رو به بهبود می رود. درمان مناسب در این مرحله احتمال ایجاد آبسه را منتفی می کند.

انجام آزمایش و کشت ترشحات می تواند راهگشای تغییر در درمان ضد میکروبی باشد. از آنجایی که آنتی بیوتیک ها در شیر ترشح می شوند، باید از مصرف داروهایی که باعث صدمه به نوزاد می شوند مثل تتراسیکلین، مترونیدازول و جنتامایسین اجتناب کرد. درمان با آنتی بیوتیک در این مرحله در بسیاری از بیماران باعث بهبودی کامل می شود، اگرچه 10-5 درصد از بیماران با وجود این درمان دچار آبسه می شوند.

2- درمان مرحله آبسه: پس از ایجاد آبسه که معمولاً 48 ساعت پس از شروع بیماری است، استفاده از آنتی بیوتیک ها می تواند علائم را به طور موقت تخفیف دهد، ولی به دلیل آنکه نمی تواند به داخل حفره آبسه نفوذ کند، نمی تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. در مواردی که وجود آبسه قطعی نیست با تخلیه سوزنی می توان تشخیص را قطعی کرد. در این موارد استفاده از سونوگرافی نیز کمک کننده است. پس از تشخیص آبسه انجام جراحی برای تخلیه آبسه ضروری است.

در کنار این درمان، تخلیه شیر از پستان مبتلا نیز باید انجام شود. این کار به کمک دوشیدن دستی یا به وسیله شیردوش یا مکیدن نوزاد انجام می شود. ادامه شیر دهی از پستان سالم نیز باید انجام شود.

عفونت های پستان در دوران غیر شیردهی

این عفونت ها در مقایسه با عفونت های دوران شیردهی، در سنین بالاتری دیده می شوند و تنوع میکروبی نیز در آنها بیشتر است. عفونت های غیر شیردهی را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:

* عفونت های قسمت مرکزی و اطراف هاله پستان

* عفونت های قسمت محیطی پستان

عفونت های قسمت مرکزی پستان :

در این بیماران عفونت مربوط به مجاری شیری در زیر هاله پستان است. این عفونت ها در خانم هایی که در سنین باروری هستند (45-15 سالگی) دیده می شوند و از نظر میکروبی معمولاً بطور همزمان حاوی چند نوع میکروب هستند. بررسی های جدید نشان داده اند که کشیدن سیگار نقش مهمی در ایجاد این نوع عفونت پستان دارد.

تظاهرات بیماری ممکن است به صورت :

– التهاب اطراف هاله پستان همراه یا بدون توده التهابی، یا به صورت آبسه

-درد قسمت مرکزی پستان

– توکشیدگی نوک پستان

– ترشح از نوک پستان.

درمان شامل استفاده از آنتی بیوتیک مناسب و در صورت وجود آبسه، تخلیه آبسه با روش جراحی است.

آبسه های همراه با اینگونه عفونت ها تمایل بیشتری برای عود کردن دارند.

اگر توده التهابی پس از درمان مناسب و صحیح از بین نرود، باید به وجود توده سرطانی شک کرد، اگر چه این حالت شایع نیست.

عفونتها و آبسه های قسمت محیطی پستان

این آبسه ها شیوع کمتری از نوع قبلی دارند و معمولاً در سنین بالاتری دیده می شوند. در خانم های یائسه آبسه های محیطی پستان اغلب به صورت ناگهانی و بدون هیچ بیماری زمینه ای، خود را نشان می دهند. علت بروز آنها مشخص نیست و در بررسیهای انجام شده، اتساع مجاری پستان در سنین یائسگی را در بروز آن مؤثر دانسته‌اند. درمان آنها تخلیه چرک به روش جراحی است. همچنین آبسه های محیطی پستان در افراد دچار بیماریهای زمینه ای مثل دیابت، مصرف داروهای کورتونی و نیز به دنبال ضربه دیده می شوند. این آبسه ها نیز با تخلیه جراحی بهبود می یابند. در این آبسه ها عود شایع است و گاه نیاز به تخلیه مکرر چرک وجود دارد. همچنین در صورت عدم بهبود علائم با درمان آنتی بیوتیکی باید به فکر بدخیمی بود. نمونه برداری از جدار آبسه جهت رد بدخیمی ضروری است.

عفونت پستان در افراد دچار نقص ایمنی

این عفونتها بطور معمول در افرادی که از داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند یا در بیماران دچار نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) دیده می شود.

بروز آبسه پستاندر این افراد شایع است و تنوع میکروبی نیز در این موارد بیشتر است. میکروب سل نیز یک عامل بروز آبسه پستان در این بیماران است و ممکن است جزو اولین تظاهرات بسیاری باشد. بنابراین وجود آبسه در غیر دوران شیردهی بررسی دقیق بیمار را ایجاب می کند. در بیماران مبتلا به ایدز آبسه پستان به سرعت پیشرفت نموده ودر بعضی موارد می تواند منجر به مرگ بیمار شود.

آبسه های به دنبال اعمال جراحی سرطان پستان و رادیوتراپی

این نوع آبسه از نظر درمانی به طور متوسط حدود 5 ماه پس از درمان ایجاد شوند. علت بروز این آبسه ها می تواند فضای خالی بزرگ در محل نمونه برداری، وجود عفونت پستان قبل از انجام نمونه برداری و تجمع مایع در محل عمل (سروما) باشد. درمان این نوع آبسه ها نیز تجویز آنتی بیوتیک همراه با تخلیه چرک است.

آبسه پستان در دوران نوزادی

این نوع آبسه ها در دوران شیرخوارگی ایجاد شده و در 20% موارد با استفاده از آنتی بیوتیک ، بیمار بهبود می یابد. در بقیه موارد احتیاج یه تخلیه چرک با استفاده از سوزن یا جراحی و سپس درمان آنتی بیوتیکی پیدا می کنند و عود پس از درمان دیده نشده است. نکته مهم در درمان بیماران این است که در صورت بروز آبسه در دوران شیرخوارگی مراقبت کافی از نظر جلوگیری از صدمه بافت پستان ضرورت دارد زیرا تخریب بافت پستانی ناشی از التهاب و عفونت و همچنین تخلیه چرک به روش جراحی می تواند در آینده از نظر رشد پستانهای بیمار، مشکل ایجاد کند.

عفونتهای قارچی پستان

بعضی از قارچ ها می توانند باعث بروز عفونت در پستان شوند. علامت بالینی شایع به صورت بروز توده ای در پستان است که ممکن است با سرطان اشتباه شود. درمان مناسب با داروهای ضدقارچ در بسیاری از موارد بسیار مؤثر است. در بعضی موارد احتیاج به دخالت جراحی می شود. در بعضی مادران شیرده که دچار درد نوک پستان می شوند می تواند عامل قارچی دخیل باشد.

در خانمهای با پستان های بزرگ و آویزان، گرفتاری قارچی در قسمتهای زیرین پستان ایجاد شده که با رعایت بهداشت و درمان دارویی مناسب قابل درمان است.

عفونتهای ویروسی پستان

التهاب پستان ها به دنبال بیماری های ویروسی نظیر اریون نیز دیده شده است که بصورت تورم دردناک پستان بروز می کند و علائم بیمار با بهبودی بیماری ویروسی فروکش می کند.

خلاصه

◄ عفونتهای پستان ممکن است در دوران شیردهی یا دوران غیر شیر دهی ایجاد شوند.

▬ عفونت دوران شیردهی:

• رعایت بهداشت پستان ها در دوران شیردهی و جلوگیری از خراش نوک پستان ها شانس ابتلا به عفونت های پستان را در زمان شیردهی کاهش می دهد.
• علائم عفونت شامل:

– قرمزی

– گرمی

– درد

– تورم

• در صورت عدم درمان، آبسه ایجاد می شود که درمان آن، تخلیه چرک به روش جراحی است.

▬ عفونتهای غیر شیردهی پستان اغلب در سنین بالاتر دیده میشوند و در آنها احتمال بیماریهای زمینه ای مثل دیابت و سرطان پستان، مصرف داروهای کورتونی و ضربه را باید در نظر داشت.

◄ وجود آبسه و التهاب، علامت شایعی برا ی سرطان پستان نیست.

به مادران جوان توصیه می شود:

1-     هنگام شیردادن به نوزاد، قسمت هاله و نوک پستان را وارد دهان نوزاد کنید. در صورتی که فقط نوک پستان وارد دهان نوزاد شود، احتمال ایجاد خراشهای نوک پستان بیشتر است.

2-     قبل و پس از شیردادن به نوزاد نوک پستان ها را با آب گرم بشوئید.

3-     همواره نوک پستان و هاله اطراف آن را تمیز و خشک نگاهدارید.

4-     هر گاه نوزاد شما گرسنه بود، به او شیر بدهید. با این کار نه تنها شیر شما زیاد می شود، بلکه بعلت تخلیه مکرر شیر احتمال عفونت های پستان کاهش می یابد.