توده های خوش خیم پستان:
از ديرباز توده هاي پستاني به عنوان يك علامت مهم انواع بيماري هاي پستان، اعم از بيماريهاي خوش خيم و سرطان پستان شناخته شده بودند. در متون پزشكي كهن، از جمله متون ايراني، در مورد انواع غده هاي پستاني و مشخصات آنها به تفصيل صحبت شده است. در حال حاضر نيز توده هاي پستان، از مهمترين علائم سرطان پستان و انواع بيماريهاي خوش خيم پستان هستند.
كشف يك توده در پستان مي تواند از مهمترين اتفاقات زندگي يك خانم باشد كه باعث ايجاد اضطراب مي شود. بنابراين شناخت انواع توده هاي پستان و ماهيت آنها و چگونگي برخورد با آنها از اهميت ويژه اي برخوردار است.
توده های خوش خیم پستان می توانند به علل مختلفی ایجاد شوند که مهمترین آنها موارد زیر می باشند.
* كيستهاي پستان
* تغييرات فيبروكيستيك در پستان
* فيبروآدنوما
* آبسه هاي پستاني
* التهابات مجاري پستان
* نكروز چربي
كيست های پستان
كيست ها توده هاي حاوي مايع هستند كه از اتساع بخشي از بافت غددي پستان به وجود مي آيند. كيستها جزء توده هاي شايع پستان طبقه بندي مي شوند و ممكن است از اندازه هاي كوچك و ميكروسكوپي تا اندازه هاي بزرگ و قابل لمس وجود داشته باشند و اغلب آنها در طي دوره 28 روزه ماهانه دچار تغييراتي مي شوند.
اين توده ها در لمس، معمولاً متحرك و سفت هستند و حدود مشخصي دارند. از آنجا كه قوام آنها سفت است، ممكن است در معاينه افتراق آنها از توده هاي توپر امكان پذير نباشد.
کيست ها در هر سني مي توانند ديده شوند، اما در حوالي 40 سالگي فراوان‌تر هستند. پس از سنين يائسگي، در صورت عدم مصرف درمانهاي جايگزيني هورموني، كيستهاي پستان كمتر مشاهده مي شوند. بنابراين مشاهده كيست در اين سنين احتياج به بررسي هاي تخصصي دارد.
تشخيص اينكه يك توده پستاني توپر يا كيستي است، به آساني با سونوگرافي يا با تخليه مايع بوسيله سوزن باريكFine-Needle Aspiration امكان پذير است. در خانمي كه در سنين پيش از يائسگي است، در صورتي كه مايع تخليه شده خوني نباشد و توده پس از تخليه مايع درون آن كاملاً ناپديد شود، نياز هيچ اقدام اضافه اي نيست . اما در مواقعي كه مايع كيست خوني باشد، يا توده محتوي مايع پس از تخليه كاملاً از بين نرود، يا كيست طي مدت كوتاهي مجدداً پديدار شود، انجام بررسي هاي ديگر ضروري است.
در خانم هايي كه در سنين بعد از يائسگي هستند، ارزيابي كيست از همان ابتدا توصيه مي شود. در هر حال، معاينه مجدد براي بررسي عود كيست، 6-4 هفته پس از تخليه كامل كيست انجام مي شود.
در صورتي كه كيست دردناك باشد، تخليه كيست به منظور كاهش يا از بين بردن درد انجام مي شود. همچنين كيستهايي كه در سونوگرافي علائم معمول كيستهاي ساده را نداشته باشند بايد تخليه شوند. در صورتي كه قسمتي از كيست را يك توده توپر تشكيل داده باشد اقدام بعدي نمونه برداري است.
در صورتي كه كيست شما با معاينه باليني يا سونوگرافي تشخيص داده شده باشد، اقدام تشخيصي و درماني بعدي تخليه مايع آن بوسيله سوزن است.
تغييرات فيبروكيستيك
گروهي از تغييرات در بافت پستان هستند كه در اين حالت، پستان داراي كيستهايي است كه توسط نسوج سفت احاطه شده اند. اين ضايعات ممكن است كاملاً دردناك و به حالت غده غده باشند. در انوع شديد احساس توده و ناراحتي در پستان همراه با درد وجود دارد كه در حوالي خونريزي ماهانه تشديد مي شود. همانگونه مه از نام آن مشخص است در اغلب موارد این حالت، بیماری محسوب نمی شود و تنها یک وضعیت غیر طبیعی است.
فيبروآدنوم
فيبروآدنوم ها توده هاي متحرك، بدون درد، مدور و با قوام لاستيكي يا غضروفي هستند. اين توده ها معمولاً منفرد هستند، اما در 15-10 درصد موارد مي توانند متعدد هم باشند. فيبروآدنوما در سنين جوانتر شايع هستند و تحت تاثير همان سيستم هورموني كه بر تمام بافت پستان اثر مي گذارد، قرار مي گيرند. مطالعات اخير نشان داده اند كه تا حدود 60 درصد از اين توده ها خودبخود ناپديد مي شوند. تعدادي از آنها نيز با گذشت زمان كوچكتر يا بزرگتر مي شوند و تعدادي نيز به همان اندازه باقي مي مانند. نكته مهم اين است كه فيبروآدنوما به ندرت بيش از يك يا دو سانتي متر رشد مي كنند و سپس در همين اندازه باقي مي مانند.
تشخيص قطعي فيبروآدنوما با تركيبي از معاينه باليني، سونوگرافي و معاينات سلولي پس از آسپيراسيون با سوزن باريك انجام مي شود. در صورتي كه ضايعه در يك خانم زير 30 سال باشد و اندازه توده كمتر از 3 سانتي متر باشد، بيمار براي پيگيري و بررسي مداوم در دسترس باشد و جزء گروه پرخطر هم نباشد، مي توان بيمار را در فواصل 6 ماهه پيگيري كرد. در اين مدت اگر فيبروآدنوم رشد كرده باشد بهتر است از پستان خارج شود. همچنين در تمام حالاتي كه سن بيمار بالاي 30 سال باشد يا هر يك از حالات فوق وجود نداشته باشد، توصيه به جراحي و خارج كردن ضايعه از پستان مي شود.
گاهي اوقات اين تومورها ممكن است خيلي بزرگ شوند كه اصطلاحاً به آنها فيبروآدنوم غول آسا گفته مي شود. فيبروآدنوم غول آسا، بر خلاف نوع ساده آن، تمايلي به كوچك شدن يا ثابت ماندن ندارد و دچار رشد افزاينده مي شود، بنابراين انجام اقدامات درماني براي آن لازم و ضروري است.
نكته مهم اينكه وجود فيبروآدنوما در سينه يك خانم، احتمال ابتلا به سرطان پستان را درآن شخص افزايش نمي دهد. درمان قطعي برداشتن به طريق جراحي است.
گشادي مجرا و التهاب اطراف مجاري
مجاري اصلي پستان در زير هاله پستان، در جريان تحليل و پسرفت پستان در دوران يائسگي، كوتاه و گشاد مي شوند و در سنين پس از يائسگي، مي توانند با علائمي مثل ترشحات نوك پستان، توكشيدگي نوك پستان و توده قابل لمس در پستان (اغلب باقوام سفت يا خميري) همراه باشند. اين ضايعات كاملاً خوش خيم هستند ولي توجه داشته باشيد از آنجا كه علائم فوق الذكر ممكن است در سرطانهاي پستان نيز ديده شود، تشخيص نهايي با پزشك است.
آبسه
آبسه ها حفره هايي محتوي چرك هستند كه در اثر عدم درمان عفونت هاي پستان در مراحل اوليه ايجاد مي شوند. در صورتي كه حساسيت در لمس و قرمزي روي پستان پس از درمان با آنتي بيوتيك نيز ادامه پيدا كند، بايد به وجود آبسه مشكوك شد. آبسه ها در لمس اغلب به صورت يك توده با حدود مشخص لمس مي شوند. گاهي در لمس ممكن است بتوان حالت تموج و حركت مايع چرك را لمس كرد، اما گاهي نيز اين حالت وجود ندارد و آبسه در لمس سفت است. درمان آبسه، تخليه به روش جراحي و تجويز آنتي بيوتيك است.
ندولاريتي پستان
اين حالت كه به معناي بزرگ شدن بافت غددي خود پستان است، اغلب همراه با درد پستان مي باشد. ندولاريتي و درد دوره اي به قدري شايع هستند كه مي توان آنها را به عنوان تغييرات طبيعي طبقه بندي كرد. ندولاريتي در يك قسمت مشخص از پستان، شايعترين علت توده پستاني در تمام سنين است. تشخيص اين توده ها به عهده پزشك است و پس از تشخيص، ممكن است هيچ اقدام درماني لازم نباشد، يا اينكه نياز به درمانهاي هورموني يا ساير درمانها وجود داشته باشد.
نكروز چربي
نكروز چربي در پستان از تغييرات بافت چربي به دنبال ضربه به پستان ايجاد مي شود. اين ضربه مي تواند در تصادفات، سقوطها، جراحي ها، عفونتها و حتي اشعه درماني وارد شده باشد. بطور معمول اين ضايعه در زنان چاق و زناني با سينه هاي آويزان و بزرگ ديده ميشود. بيمار با يك تودة سفت، بدون درد، غير متحرك و با حدود نامشخص مراجعه مي كند. توده اغلب سطحي است و همراه با علائم پوستي مثل كشيدگي پوست روي ضايعه به داخل مي باشد. معمولاً، ولي نه هميشه، ضايعه در نواحي مركزي پستان يعني زير هاله پستاني يا اطراف آن است. در معاينه باليني، نكروز چربي از ضايعات بدخيم قابل تشخيص و تفكيك نيست، حتي در ماموگرافي هم اين ضايعه مشخصات توده هاي بدخيم را تقليد مي كند و تشخيص قطعي در نهايت با نمونه برداري سوزني يا به وسيله جراحي و خارج كردن ضايعه انجام مي شود.