نمونه برداری از پستان

نمونه برداری از پستان چیست و چرا انجام می­شود؟

در صورتی که نتایج معاینات و تصویربرداری های پستان غیر طبیعی باشند، قدم بعدی نمونه برداری از توده جهت ارسال به آزمایشگاه و بررسی میکروسکوپی سلولهای آن است. روشهای مختلفی برای نمونه برداری وجود دارند که شامل موارد زیر می باشند:

1. نمونه برداری با سوزن باریک (FNA)

در بسیاری از موارد به عنوان قدم اول در تشخیص یک توده پستانی، پزشک سوزن کوچکی را که متصل به سرنگ است (مانند سوزن یک سرنگ معمولی که جهت تزریقات به کار می رود) وارد توده می کند و تعدادی سلول را با مکش وارد سرنگ می نماید. این سلولها سپس جهت بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می شوند. این روش آسپیراسیون سلولی یا FNA نامیده می شود و  نبایستی با “بیوپسی” یا “نمونه برداری نسجی” اشتباه گرفته شود.

*  در صورتی که توده کیست باشد (کیست یک توده حاوی مایع است)، با این روش، مایع داخل کیست خارج شده و در صورتی که پس از تخلیه، دیگر اثری از توده باقی نمانده و مایع داخل کیست خونی نباشد، تشخیص کیست ساده پستان قطعی می شود.

* در صورتی که مایع خارج شده از کیست خونی باشد، این مایع برای آزمایش فرستاده می شود  و همچنین اگر پس از تخلیه کیست همجنان توده لمس شود باید نمونه برداری (بیوپسی) از توده  انجام شود.

اگر محل توده به خوبی و به آسانی قابل لمس نباشد، نمونه برداری با سوزن باریک (FNA) با هدایت سونوگرافی و به کمک آن انجام می شود. به این معنی که ابتدا محل توده توسط سونوگرافی کاملا مشخص شده و سپس با دید غیر مستقیم و از طریق صفحه نمایشگر مکان دقیق مکش (آسپیراسیون) انتخاب شده و این کار انجام می شود. واضح است که این کار در کلینیک رادیولوژی و توسط متخصص رادیولوزی انجام می شود.

نکته مهم در این روش این است که باید دانست با نتیجه حاصل از این نوع نمونه برداری تشخیص سرطان و نوع آن قطعی نمیشود و این کار تنها برای موارد کیست پستان کاربرد زیادی دارد.

2. نمونه برداری بافتی به وسیله  سوزن با قطر بیشتر(Core needle Biopsy)

این روش مشابه روش قبل بوده ولی در این روش  از سوزنهای مخصوص که ضخیم ترهستند برای  برداشت نمونه از توده پستانی استفاده می شود.

در این روش ستون باریکی از نسج پستان (و نه فقط تعدادی از سلول ها) خارج شده و جهت مطالعات آسیب شناسی در اختیار آزمایشگاه آسیب شناسی قرار می گیرد و بنابراین بافت بیشتری را برای تشخیص بیماری فراهم می شود که تشخیص قطعی را امکان پذیر می کند . امروزه این نوع از نمونه برداری به عنوان استاندارد برای تشخیص سرطان سینه و بسیاری دیگر از ضایعات پستان شناخته میشود و در اغلب موارد، می توان این روش را جایگزین نمونه برداری از طریق جراحی نمود.

در این روش تمام توده از بدن بیمار خارج نمی شود و این اقدام صرفا یک اقدام تشخیصی است. برای انجام این کار پزشک جراح و یا رادیولوژیست محل ورود سوزن را بی حس می کند و سپس به نمونه گیری اقدام می نماید. بزرگترین حسن این روش این است که این کار باعث می شود تشخیص صددرصد بیماری قبل از اقدامات شدیدتر مانند جراحی و یا شیمی درمانی مشخص شود و بنابراین جراح با کمک سایر پزشکان تیم معالج و نیز بیمار می تواند نقشه کامل مراحل درمانی را از ابتدا مشخص کند و بیمار بتواند نسبت به اقداماتی که لازم است انجام دهد اشراف کامل پیدا کند.

به طور خلاصه می توان گفت از آنجا که امروزه وجود تشخیص قطعی و اطلاع از جزییات بیماری برای انتخاب نوع درمان بسیار اهمیت دارد و گاهی بر اساس این اطلاعات مسیر درمانی کاملا متفاوت میشود، انجام نمونه برداری سوزنی را در حد استاندارد تشخیصی قرار داده است.

3. نمونه برداری به روش جراحی

دراین روش بخشی از توده یا در اغلب موارد تمامی آن توسط یک برش کوچک که بر روی پستان ایجاد می شود، خارج می گردد. این روش با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام می شود و پس از اتمام عمل، محل برش بخیه خواهد شد. این روش که سالیان زیادی به عنوان روش استاندارد برای تشخیص و در موارد درمان همزمان بوده است امروزه (برای رسیدن به تشخیص نهایی) کنار گذاشته شده و تنها در موارد بسیار محدودی کاربرد دارد و جای خود را به نمونه برداری های سوزنی داده است که نیاز به اطاق عمل نداشته و روش کم درد تر و آسانتری است.

 نمونه به دست آمده از جراحی می تواند به صورت 1. تازه (بلافاصله بعد از خارج کردن از بدن) و یا 2. انجماد نسجی (فروزن سکشن) و یا 3. در فرمل به بخش آسیب شناسی منتقل شود. در روش دوم که برای مدتها به صورت گسترده ای انجام می شد، تشخیص بافتی در همان حین که بیمار بیهوش بود و در کمتر از یکساعت داده می شد و جراح می توانست به جراحی خود ادامه دهد.

روش انجماد نسج یا فروزن و یا آزمایش حین عمل، امروزه برای تشخیص سرطان پستان تقریبا کنار گذاشته شده است و کاربرد زیادی ندارد. اشکالات این روش که باعث شده است این روش روز به روز کمتر مورد استفاده قرار گیرد این است که اولا امکان اشتباه در تشخیص وجود دارد و بعد اینکه با توجه به پیشرفت های مهمی که در زمینه درمان های دارویی در سرطان پستان شده است، جزییات بیماری در این روش مشخص نشده و بنابراین نمی توان راه های دیگر درمانی را در صورت نیاز در موقع مناسب به کار گرفت. مثلا اگر بیماری با توجه به جزییات گزارش پاتولوژی بهتر بود ابتدا شیی درمانی و بعد جراحی می شد، این فرصت را از دست داده و جراحی بیمار انجام شده است!

به طور خلاصه میتوان گفت که هم رسیدن به تشخیص با جراحی و هم رسیدن به تشخیص سرطان از طریق آزمایش حین عمل امروزه کمتر مورد توجه هستند. البته باید دانست در مراکز درمانی کوچک و به ویژه در شهر های با امکانات پزشکی غیر پیشرفته، ممکن است طبق صلاحدید پزشک معالج انجام این روش مورد استفاده قرار گیرد.

شاید بتوان گفت که کاربرد این روش در حال حاظر محدود به بررسی حاشیه های محل عمل از نظر عدم وجو سرطان باقی مانده در بدن (در موارد محدود و خاص) می باشد.

بررسی آسیب شناسی بافتی به چه صورت است؟

هر نمونه نسجی پس از خارج شدن از بدن (خواه به روش نمونه برداری با سوزن قطور یا جراحی) به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می شود.

یک پزشک متخصص آسیب شناسی (پاتولوژیست)، بافت خارج شده را زیر میکروسکوپ بررسی خواهد کرد و گزارشی راجع به یافته های خود خواهد داد که جزئیاتی را در مورد خوش خیم یا بدخیم بودن توده  و نوع بدخیمی فراهم خواهد کرد. این اطلاعات برای تصمیم گیری در خصوص انتخاب روش درمانی مفید و الزامی است.

جواب آسیب شناسی می تواند به یکی از فرم های زیر باشد:

1- نتیجه بررسی کاملا طبیعی است: نیاز به اقدام اضافه تری نیست.

2- بیماریهای خوش خیم:  نتیجه حاکی از وجود سرطان نیست، اما سلولها کاملا هم طبیعی نمی باشند. در این موارد بیمار باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد که بسته به جواب آسیب شناسی، پزشک معالج بیمار، شرایط پیگیری های بعدی را روشن خواهد کرد.

3-  وجود توده سرطانی در پستان: با این گزارش در اولین فرصت، مراحل مختلف درمان سرطان آغاز خواهد شد. از آنجا که بسته به خصوصیات توده سرطانی روشهای مختلف درمانی وجود دارند، ممکن است آزمایشات اضافه تری نیز از سوی پزشک درخواست شود. برای مثال، با توجه به سن شما بررسی وضعیت گیرنده های هورمونی تومور و یا برخی آزمایشات خونی انجام خواهد شد. دقت به این نکته بسیار مهم است که هرگز نباید برای شروع درمان عجله کرد. این تشخیص هرگز به معنی اورژانس بودن اقدامات نیست و جملاتی مانند اینکه “اگر تا فردا صبح بماند پیشرفت میکند” و یا “همین امشب باید جراحی بشوید” جملاتی درست و علمی نیستند. در حقیقت باید تمام بررسی ها به صورت کامل و جامع تکمیل شده و در مورد راه های مختلف درمانی که می تواند به بیمار کمک کند بررسی های کامل صورت گرفته و با یک طرح درمانی کامل، اقدامات درمانی آغاز شود. در طرف مقابل اصلا به نفع بیمار نخواهد بود که این اقدامات را به تاخیر زیاد انداخته و کارهای غیر مهم را به درمان بیماری ترجیح دهد.

4- عدم توانایی برای تشخیص قطعی:

در مواردی، متخصص آسیب شناسی پزشکی (پاتولوژی) نمی تواند با دیدن سلولها دقیقا مشخص کند که آیا این سلول ها خوش خیم هستند یا بدخیم. در این موارد پزشک مسول بیمار (جراح) بر حسب نوع گزارش و سایر ملاحظات و یافته ها در ماموگرافی، سونوگرافی و یا MRI و نیز مشخصات بالینی و وضعیت معاینه پستان، در مورد انتخاب یکی از دو راه بررسی های تکمیلی (مثل تکرار نمونه برداری، جراحی، تکرار سونوگرافی و ….) و یا انجام بررسی های دوره ای بعد از چند ماه (معمولا 4 تا 6 ماه) تصمیم گیری می کند.

آزمایشات مربوط به گیرنده های استروژنی و پروژسترونی، میزان حساسیت تومور را به این هورمون ها مشخص خواهند کرد. در صورتی  که در سلولهای تومور، گیرنده هایی برای اتصال هورمون ها وجود داشته باشند گفته می شود که آن تومور از نظر گیرنده های استروژنی و پروژسترونی مثبت است.

بیمارانی که گیرنده استروژنی آنها مثبت است معمولا پاسخ بهتری به درمان هورمونی می دهند. البته این موضوع در تمام بیماران ثابت نبوده و قطعیت ندارد. تومورهای با گیرنده استروژن مثبت می توانند با داروهای ضد استروژنی مثل تاموکسی فن یا مهارکننده های آروماتاز درمان شوند.

علاوه بر این در سالیان اخیر بررسی در مورد وجود گیرنده های دیگری (HER-2)  نیز در سرطان پستان انجام می شود که طی آن میزان تاثیر دارو های ضد آن گیرنه خاص (هرسپتین) مشخص می شود. در صورتیکه این گینده ها وجود داشته باشد (مثبت باشد) درمان با هرسپتین توصیه می شود. تشخیص این گیرنده در سلولهای سرطانی کمی مشکل تر از گیرنده های استروژنی است و بنابراین گاهی ممکن است آزمایش های تکمیلی برای اطمینان از وجود این گیرنده ها هم صورت گیرد.